Super Tuscans

Super Tuscans: van tafelwijn tot wereldtop

Tignanello, Sassiscaia of Solaia, bekende namen die je vast kent. Menig wijnliefhebber heeft één van deze wijnen wel op zijn verlanglijstje staan om te proeven. Deze Italiaanse cultwijnen staan ook wel bekend als Super Tuscans en bij die indrukwekkende reputatie hoort een al even indrukwekkend prijskaartje. Maar wat maakt deze wijnen nu zo bijzonder? 

Wat zijn Super Tuscans?

De wijnwereld barst van de regels waar producenten zich aan moeten houden om bepaalde classificaties en herkomstbenamingen aan hun wijnen te mogen verbinden. Super Tuscans zijn Italiaanse wijnen uit Toscane die zich niets van de regels hebben aangetrokken. 

Enerzijds omdat ze de kwaliteit van de wijn die er destijds werd aangeboden niet goed genoeg vonden, anderzijds omdat ze ruimte wilden maken voor innovatie en creativiteit. 

Voorop in deze strijd liep Marchesi (Markies) Piero Antinori, voormalig hoofd van het beroemde wijnhuis Antinori. Zijn invloed zou de Italiaanse wijnwetgeving voorgoed veranderen. 

Hoe zijn Super Tuscans ontstaan?

Het bekendste wijngebied in Toscane is de Chianti Classico. Sangiovese is daar de meest aangeplante blauwe druif, net als in de rest van Italië. De Chianti Classico wijn stond in de jaren ’60 en ’70 bekend als een gewone, zure en vlakke wijn. 

Wilde je wijn maken in deze regio? Dan moest je als wijnmaker voldoen aan de regels van de beschermde herkomstbenaming DOCG, oftewel ‘Denominazione di Origine Controllata e Garantita’. Dit betekent dat wijnen uit dit gebied voor 70% (tegenwoordig voor 80%) moesten bestaan uit Sangiovese druiven. Ook mocht er geen gebruik gemaakt worden van internationale druivenrassen en de wijn mocht niet op hout rijpen.

De Super Tuscan van Antinori

Piero Antinori vond dit onzin. Hij besloot een wijn te maken van Sangiovese, Cabernet Sauvignon en Cabernet Franc en liet deze op hout rijpen. Antinori overtrad alle regels, maar bracht in 1974 wel een parel van een wijn op de markt, namelijk de Tignanello. Tignanello is vernoemd naar het domein waar de druiven vandaan komen. 

Dit domein ligt in de historische Classico-zone in het Chianti gebied, op een zonnige helling op zo’n 350 meter hoogte. De kalkrijke bodem in de wijngaard is arm aan voedingsstoffen en maakt dat de druivenstokken harder moeten werken. Dit resulteert in minder, maar kwalitatief betere en geconcentreerde druiven.

De Tignanello werd door experts en liefhebbers direct bestempeld als een topwijn. Wijnwetgeving verplichtte Antinori echter wel om deze Super Tuscan als tafelwijn te vermarkten, aangezien de regels van de beschermde herkomstbenaming niet waren gevolgd.

Is Tignanello de eerste Super Tuscan?

Tignanello wordt door bijna iedereen genoemd als de eerste Super Tuscan. Piero Antinori, de rebel die tegen de gevestigde orde inging. Maar het verhaal wil dat het niet Piero, maar zijn oom Marchese Mario Incisa della Rocchetta was die de eerste Super Tuscan creëerde. 

Mario was dol op Bordeaux wijnen, maar als gevolg van de Tweede Wereldoorlog waren deze in 1944 schaars in Italië. Mario besloot daarop zelf Bordeauxwijn te maken. Dat deed hij aan de kust van Toscane, in Maremma, daar waar de omstandigheden perfect zijn voor Cabernet Sauvignon en Cabernet Franc druiven. Het ‘terroir’ lijkt sterk op dat van Graves in Bordeaux. 

In de wijngaard ‘Sassicaia’ maakte Mario zijn eerste wijn die hij noemde naar de wijngaard. Mario was tevreden en hield deze Super Tuscan voor zichzelf. Het was pas in 1968 dat Piero Antinori zijn oom overhaalde om de Sassicaia op de markt te brengen. En dit gebeurde in 1971. De Sassicaia kreeg aandacht en erkenning, maar het was pas in 1974, toen de Tignanello op de markt kwam, dat kenners de stijl van de Super Tuscans herkenden en konden plaatsen.

De vrijheid van de Super Tuscan

Antinori, en zijn Tignanello, blijven de koplopers van deze Italiaanse Super Tuscan beweging en hebben er mede voor gezorgd dat de wijnwetgeving in Italië werd aangepast. De IGT, ‘Indicazione Geografica Tipica’, werd in 1992 geïntroduceerd. Deze classificatie garandeert weliswaar de afkomst van de wijn, maar kwaliteit of productie worden niet meegenomen in de criteria. Dit geeft wijnmakers uit de Chianti Classico regio de ruimte om eens buiten de lijntjes te kleuren, maar wel de IGT-classificatie aan hun wijn te kunnen verbinden. Zonder de Tignanello was de Super Tuscan wellicht nooit een begrip geworden. 

Welke Super Tuscans zijn er nog meer?

Na de lancering van Tignanello wilde Antinori nog zo’n Super Tuscan maken. In de zonnige wijngaard ‘Solaia’ vond hij het antwoord. Ook hier gebruikte hij Sangiovese, Cabernet Sauvignon en Cabernet Franc, maar in andere verhoudingen dan bij de Tignanello. De tweede Super Tuscan van Piero Antinori, Solaia, zag in 1978 het licht.

Naast Tignanello en Solaia vind je op Valkwijn.nl ook de Guado al Tasso, nog een Super Tuscan van wijnhuis Antinori. Inmiddels zijn er naast Antinori een aantal andere Italiaanse producten van Super Tuscans, zoals Ornellaia, Tenuta San Guido, Frescobaldi en Gaja.